STAJDA ÖĞRENCİ KORUNMALI, EMEĞİNİN HAKKI VERİLMELİDİR!

Günümüzde öğrencilerin karşı karşıya kaldığı ve mücadele etmek zorunda olduğu başlıca problemlerin içerisinde staj ve uygulamalı eğitimlere büyük önem arz etmektedir. Uygulamalı eğitime oldukça ihtiyaç duyulan mühendislik fakültelerinde, bu ihtiyacın karşılanma oranı oldukça düşüktür. Üniversitelerin staj uygulamasını zorunlu kıldığı fakültelerde öğrenciler, bireysel çabalarıyla staj bulma sürecini ilerletme çabasındadır. Genç Madenci Üniversite Öğrenci Temsilcilerinin katılımıyla hazırladığımız ankete göre, öğrencilerin %72‘si stajını kişisel bağlantıları aracılığıyla bulduğunu ifade etmiştir. Bu konuda, üniversitelerin ilgili staj koordinatörlüklerinin verdiği destek oranı ise %9 gibi bir oranla oldukça yetersiz kalmaktadır.

Şekil 1: Stajyer öğrencilerin staj sürecini ilerlettiği yöntem oranı

Staj eğitiminin öncesinde, üniversitelerde verilen teorik ve uygulamalı eğitimlerin yeterliliği sorusu da ankette yer almış ve konuyla ilgili üniversite öğrencilerinden alınan görüşlere göre teorik ve uygulamalı eğitimlerin üniversitelerde yetersizliği oransal olarak gözler önüne serilmiştir. Bu konuda öğrencilerin göz ardı edilemeyecek nicelikteki çoğunluğu, verilen teorik eğitimin staj için yeterli olmadığı kanaatindedir. Bunun başlıca nedenlerinden birisi de öğrenci sayısına oranla okulların teknik ve fiziki yetersizliği, okullarda öğrenci başına düşen öğretim görevlisi sayısı gibi faktörlerdir. Örneğin öğrencilerin laboratuvar eğitimine erişimi, halihazırdaki laboratuvarların kapasite yetersizliği nedeniyle kısıtlı kullanım imkânı sunmaktadır. Bu soruna asistan ve öğretim görevlisi eksikliği de katılınca, öğrencilere uygulamalı eğitimi kısıtlı seviyede veya hiçbir şekilde veremeyerek, üniversite öğrencileri uygulamalı eğitim olanaklarından mahrum bir şekilde mezun edilmektedir. Akademisyenlere ve üniversite yönetimlerine düşen görev ise bu konuda etkin çalışmalar yürütüp, laboratuvar eğitimine erişimi ve laboratuvarlardaki verimliliği artırmak, öğrencileri staj eğitimine pratik ve teorik eğitimlerini eksiksiz tamamlamış bir şekilde göndermektir.

Şekil 2: Stajyer öğrencilerin Teorik eğitimin staj uygulamasına yeterliliği hakkındaki görüşü

Elbette staj öncesinde ve sonrasında karşılaşılan temel problemlerin başında barınma sağlanmaması ya da sağlansa dahi sağlanan olanağın yetersiz koşulları, iş sağlığı ve iş güvenliği eğitimi ve güvencesi eksikliği, stajyer maaşı ödenmemesi ya da ödenen miktarın yetersiz kalması, teknik yetersizlikler gibi önemli başlıklar yer almaktadır. Örneğin bir maden mühendisliği öğrencisi, maden işletmelerinin büyük çoğunluğunun yaşam alanlarından uzak olması nedeniyle, staj esnasında barınma koşullarını sağlama noktasında zorluklar yaşayabilmektedir. Aşağıda verilen grafikte de görüldüğü üzere stajyer öğrencilerin büyük çoğunluğu konaklama desteği almamış olup, konaklama hizmeti verilen stajyer öğrencilerin ise yaklaşık %14’ü bu hizmetten memnun kalmamıştır.

Şekil 3: Stajyer öğrencilere verilen konaklama desteği durumu oranı

Bir diğer problem ise staj esnasında stajyer öğrencilerin aldığı İSG eğitiminin ve staj sırasında sağlanan iş güvenliği koşullarının yetersizliğidir. Yakın zamanda gündeme gelen, İnşaat Mühendisliği öğrencisi 2 stajyer arkadaşımızın, iş kazası geçirmeleri sonucu bir arkadaşımızın yaşamını yitirdiği iş kazası da bu konuya kanıt niteliği taşımaktadır. İşletmeler tarafından stajyer öğrencilere gerekli kişisel koruyucu ekipmanın sağlanmaması, tehlikeli durumlarda çalıştırılması ve gerekli prosedürlere etkin bir şekilde uyulmaması ve en önemlisi stajyer öğrencilere aday mühendis bakış açısıyla bakılmaması neticesinde stajyer mühendislerin uyarılarının ve fikirlerinin dikkate alınmaması bu sorunları doğurmaktadır. Grafikte de görüldüğü üzere her 10 stajyer öğrenciden 1’i en az bir iş kazasına şahit olmaktadır. Aynı zamanda ilgili kurumlar tarafından staj yapan öğrencilerin staj sonrası geri dönüşleri, şikâyet ve önerileri dikkate alınmalı, çalışma koşulları uygun olmayan şirketler için ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından gerekli caydırıcı cezalar mevzuata veya ilgili kanun maddesine eklenerek bir an önce uygulamaya konulmalıdır.

Şekil 4: Stajyer öğrencilerin staj esnasında iş kazası ile karşılaşma oranı

Stajyer öğrencilerin emeğinin karşılığı olan staj ücretlerinin ödenmemesi veya yasal sınırın altında ödenmesi, öğrencilerin masraflarını cebinden karşılamak zorunda bırakması da öğrencilerin karşılaştıkları güçlüklerden biridir. Öğrencilerin zorunlu staj uygulamasını gerçekleştirmek için barınma, yemek, yol gibi ihtiyaçlarını bireysel imkanlarıyla karşılaması, eğitimde fırsat eşitsizliğinin bir başka örneğidir. Öğrencilerin bu konuda var olan ekonomik problemleri içerisinde artık bireysel imkanları ile karşılaması zorlu ve birçok öğrenci için de imkânsız hale gelmiştir. Kurumsal olarak bilinen işletmelerde dahi görülen bu problem için, işletmelerin öncelikle stajyer öğrencilere yasal hakkı olan staj ücretini ödemelilerdir. Ek olarak stajyer öğrenciler ile ilgili kanun maddesine barınma konusu önemle ve dikkatle ele alınıp, öğrencileri mağdur edilmemek üzere düzenlenmelidir. Ülkemiz şüphesiz en iyi ve etkin yatırımı yurttaşlarının eğitimine öğrencilere yaptığı müddetçe çağdaş, ilerlemeci ve özgün sonuçlarla gelişecektir. Aşağıda verilen grafikte, stajyer öğrencilerin staj ücreti alma durumunun ciddiyeti gösterilmiştir. Stajyer öğrencilerin yaklaşık %78’ine hiç ücret ödenmemiş veya yasal hakkı olan 1650₺’in altında ücret ödenmiştir.

Şekil 5: Stajyer öğrencilerin staj ücreti alma durumu

Aynı zamanda toplumumuzun da temel sorunu olan cinsiyet eşitliği uygulaması stajyer öğrenciler açısından yaşanılan bir sorun olup, özellikle kadın stajyer öğrencilerin staj başvurularında geri planda tutulmak istenmesi, uygun bot/ayakkabı yok denilerek ocağa veya yeraltına gitmesine izin verilmemesi, ofiste staj yapmaları istenmesi gibi durumlar yaşanmaktadır. Her 4 öğrenciden biri cinsiyet eşitsizliği uygulamasına maruz kalmaktadır. Cinsiyet eşitsizliği problemi artık geri kalmış toplumların çözemediği ve bilinçlenemediği bir problem durumundadır. Kadın maden mühendislerinin ya da mühendis adaylarının, mühendisliğin ve madenciliğin her alanında çalışabileceğinin dünyada örnekleri bulunmaktadır. Özellikle kurumsal işletmelerde yeni yeni hayata geçirilen “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitimi” büyük ve küçük ölçekli tüm işletmelerde zorunlu olarak yapılmalı ve periyodik olarak devam ettirilmelidir. Cinsiyet eşitsizliği temelinde yaşatılan mağduriyetler, hayatın her alanında son bulmalıdır!

Şekil 6: stajyer öğrencilerin cinsiyet eşitliğine uygun davranılma durumu

Şekil 7: Stajyer öğrencilerin işletmelerin adil staj başvuru değerlendirmesi hakkındaki görüşü

Şekil 8: Stajyer öğrencilerin işletmelerin staj başvuru ilanı yeterliliği hakkındaki görüşü

Son olarak, işletmelerin stajyer kabulünde sergiledikleri liyakatsiz davranışlar, öğrencilerin staj öncesinde karşılaştığı en büyük problemdir. Öğrencilerin büyük çoğunluğu staj yapmak istediği kurumdan bağlantı kurma çabası içerisine girmiş, toplumun her kesiminde olduğu gibi torpil(!) bu konuda da gelenek hale gelmiştir. Öğrenciler açısından işletmelerin yeterli derecede başvuru açmamasıyla birlikte, açılan başvurulardan alınan öğrenci oranı Şekil 1’de de belirtilmiştir. Şekil 7’de ise görüldüğü gibi, stajyer öğrencilerin staj başvurularının adil değerlendirilmediği, Şekil 8’de de görüldüğü gibi başvuru ilanlarının yetersiz olduğu görüşündedir. Dolayısıyla öğrenciler staj başvurularında eşit ve objektif değerlendirilmelidir. Öğrencilerin zorunlu olarak yapmaları istenen uygulamalı eğitimin bir biçimi olan staj uygulamaları herkesin eşit şekilde ulaşabileceği, kendilerine ve ailelerine maddi yük oluşturmayacağı, işletmelerin stajyer öğrencilere külfet gözüyle bakmayacakları, kamu otoritesinin denetlemesine tabii bir biçimde yeniden düzenlenmelidir. Öğrencilerin staj uygulaması için, işletmelerin staj olanakları bakımından uygunluğu denetlenerek, oluşacak kriterlere uygun olan işletmelere stajyer öğrenci alımları gerçekleştirilmeli; bu kriterlere uygun olan işletmeler için gerekirse teşvikler verilmeli; öğrencilerin staj yapacağı kurumu bulmaktaki zorlukları ortadan kaldırılmalıdır. Bugünün öğrencisi, yarının mühendisleri olan stajyerler ülkemiz mühendislik çalışmalarının geleceği olacaktır. Stajyerlerin bu sorunlarının dikkate alınmasını ve en kısa sürede çözüme kavuşturulmasını temenni ediyoruz.

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI

GENÇ MADENCİ

ANKARA

Şekil 1: Stajyer öğrencilerin staj sürecini ilerlettiği yöntem oranı 1

Şekil 2: Stajyer öğrencilerin Teorik eğitimin staj uygulamasına yeterliliği hakkındaki görüşü. 2

Şekil 3: Stajyer öğrencilere verilen konaklama desteği durumu oranı 2

Şekil 4: Stajyer öğrencilerin staj esnasında iş kazası ile karşılaşma oranı 3

Şekil 5: Stajyer öğrencilerin staj ücreti alma durumu. 3

Şekil 6: stajyer öğrencilerin cinsiyet eşitliğine uygun davranılma durumu. 4

Şekil 7: Stajyer öğrencilerin işletmelerin adil staj başvuru değerlendirmesi hakkındaki görüşü. 4

Şekil 8: Stajyer öğrencilerin işletmelerin staj başvuru ilanı yeterliliği hakkındaki görüşü. 5